Το γλαύκωμα είναι η πάθηση του οφθαλμού που χαρακτηρίζεται από την καταστροφή του οπτικού νεύρου. Το γλαύκωμα προκαλείται όταν το υγρό που κυκλοφορεί μέσα στο μάτι -υδατοειδές υγρό, όπως αποκαλείται- συσσωρεύεται λόγω κακής αποχέτευσής του, με αποτέλεσμα την αύξηση της ενδοφθάλμιας πίεσης. Η υψηλή πίεση μέσα στο μάτι πιέζει τα αγγεία που τρέφουν το οπτικό νεύρο του ματιού με αποτέλεσμα να προκαλούνται σοβαρές αλλοιώσεις στην όραση.

Οι περισσότεροι ασθενείς που έχουν γλαύκωμα δεν αντιλαμβάνονται κάποιο σύμπτωμα παρά μόνο όταν ήδη έχουν χάσει ένα σημαντικό μέρος από την όρασή τους. Το γεγονός ότι η χαμένη όραση από το γλαύκωμα δεν ανακτάται ποτέ, επιβάλλει την τακτική εξέταση από τον οφθαλμίατρο όλων των ατόμων άνω των 60 ετών, κυρίως όμως αυτών που βρίσκονται σε μεγαλύτερο κίνδυνο να πάθουν γλαύκωμα.

Σε αυτούς περιλαμβάνονται όσοι:

-έχουν ιστορικό γλαυκώματος στην οικογένειά τους
-έχουν υψηλή ενδοφθάλμια πίεση
-είναι διαβητικοί
Η υψηλή ενδοφθάλμια πίεση αυξάνει τις πιθανότητες για την ύπαρξη γλαυκώματος, δεν σημαίνει όμως ότι όποιος έχει υψηλή πίεση έχει και γλαύκωμα. Εάν κάποιος έχει ή δεν έχει γλαύκωμα εξαρτάται από το επίπεδο πίεσης που μπορεί να ανεχθεί το οπτικό του νεύρο χωρίς να υποστεί ζημιές. Προκειμένου λοιπόν ο οφθαλμίατρος να διαγνώσει το γλαύκωμα, θα εξετάσει καταρχήν το οπτικό σας νεύρο με ένα όργανο που λέγεται οφθαλμοσκόπιο και στη συνέχεια θα κάνει κάποιες ειδικές εξετάσεις. Στις εξετάσεις αυτές, περιλαμβάνεται η τονομέτρηση, το οπτικό πεδίο ή αυτόματη περιμετρία και η γωνιοσκοπία.
Αν και δεν υπάρχει οριστική θεραπεία του γλαυκώματος, το γλαύκωμα μπορεί να ελεγχθεί εφαρμόζοντας διάφορους τρόπους θεραπείας. Οι μέθοδοι θεραπείας του γλαυκώματος περιλαμβάνουν:
-φαρμακευτική αγωγή,
-χειρουργική με Laser,
-καθιερωμένη χειρουργική επέμβαση.

 

Ασθενείς οι οποίοι έχουν γλαύκωμα δεν θα πρέπει να ξεχνούν: Το γλαύκωμα μπορεί να οδηγήσει σε τύφλωση. Επιβάλλεται η τακτική εξέταση του οπτικού νεύρου και των οπτικών πεδίων με σκοπό τη συνεχή αξιολόγηση του γλαυκώματος και τον έλεγχό του με την κατάλληλη θεραπευτική αγωγή.

Η τονομέτρηση γίνεται προκειμένου να μετρηθεί η ενδοφθάλμια πίεση. Η συνηθισμένη αυτή εξέταση καθορίζει την πίεση του υγρού μέσα στο μάτι. Μία μέθοδος για την συγκεκριμένη εξέταση είναι η χρήση ιώδους φωτός ενώ μία άλλη βασίζεται σε “ώση αέρα” που μετρά την αντίσταση του βολβού του ματιού όταν σε αυτό προσπέσει μία σταθερή ποσότητα αέρα (τονόμετρο αέρα). Οι φυσιολογικές πιέσεις συνήθως κυμαίνονται μεταξύ 12-22 mmHg.(τo “mmHg” αναφέρεται σε “χιλιοστά υδραργύρου” που είναι η μονάδα μέτρησης της πίεσης του ματιού).
Προκειμένου να εξετάσει ο οφθαλμίατρος το εσωτερικό του ματιού σας και ειδικά το οπτικό νεύρο θα χρησιμοποιήσει ένα ειδικό όργανο, το οφθαλμοσκόπιο.

 

Εάν κριθεί απαραίτητο, θα ενστάξουν σταγόνες στο μάτι σας προκειμένου να διασταλεί η κόρη. Κατόπιν ο ιατρός θα κρατήσει κοντά στο μάτι σας ένα ειδικό όργανο – το οφθαλμοσκόπιο. Το οφθαλμοσκόπιο το οποίο θα φωτίσει και θα μεγενθύνει το εσωτερικό του ματιού, θα βοηθήσει τον ιατρό να κοιτάξει μέσα από την κόρη και να ερευνήσει τη μορφολογία του οπτικού νεύρου. Νεύρο που παρουσιάζεται “άσπρο” ή “κοίλο” ή δεν έχει το υγιές ροζ χρώμα αποτελεί ένδειξη για την ύπαρξη γλαυκώματος.

 

Εάν η ενδοφθάλμιος πίεση δεν είναι μέσα στα φυσιολογικά όρια ή το οπτικό νεύρο παρουσιάζει ασυνήθιστα χαρακτηριστικά, ο οφθαλμίατρος θα σας προτείνει να κάνετε δύο ειδικές εξετάσεις για το γλαύκωμα: αυτόματη περιμετρία ή οπτικά πεδία και γωνιοσκοπία.
Η αυτόματη περιμετρία (οπτικά πεδία) είναι ένα ειδικό τεστ με το οποίο καταγράφεται ολόκληρο το πεδίο της όρασης. Αλλοιώσεις οι οποίες οφείλονται στο γλαύκωμα εμφανίζονται στο οπτικό πεδίο και επισημαίνουν την έκταση του προβλήματος.
Με την γωνιοσκοπία ο οφθαλμίατρος θα ελέγξει εάν η γωνία όπου η ίρις συναντά τον κερατοειδή είναι “κλειστή” ή “ανοικτή”. Αυτό βοηθά τον ιατρό να εντοπίσει εάν το γλαύκωμα είναι χρόνιο ή οξύ. Κατά την εξέταση αυτή χρησιμοποιούνται αναισθητικές σταγόνες και εφαρμόζεται στο μάτι σας ένας φακός επαφής. Ο φακός αυτός επιτρέπει στον ιατρό να δει μέσα στο μάτι και να εντοπίσει εάν η γωνία ανάμεσα στην ίριδα και το κερατοειδή είναι κλειστή ή στενή (γλαύκωμα κλειστής γωνίας) ή ευρεία και ανοικτή (γλαύκωμα ανοικτής γωνίας). Επίσης με την εξέταση αυτή μπορεί να παρατηρήσει και άλλες αιτίες του γλαυκώματος.
Πρόσφατα δύο νέες απεικονιστικές μέθοδοι του οπτικού νεύρου έχουν γίνει ευρέως διαθέσιμες. Αυτές είναι η συνεστιακή laser οφθαλμοσκόπηση (Heidelberg Retinal Tomography ή HRT 3) και η οπτική τομογραφία συνάφιας (OCT).
Το HRT 3 σαρώνει την αμφιβληστροειδική επιφάνεια και το οπτικό νεύρο με την βοήθεια μίας ακτίνας laser. Ύστερα σχηματίζει μία τοπογραφική (3D) απεικόνιση της κεφαλής του οπτικού νεύρου. Μετράται επίσης το πάχος της στιβάδας των νευρικών ινών. Το OCT αξιοποιεί μια τεχνική επονομαζόμενη οπτική τομογραφία συνοχής, η οποία δημιουργεί απεικονίσεις με τη χρήση ειδικών ακτινών φωτός. Το OCT μπορεί να δημιουργήσει ένα χάρτη του περιγράμματος της κεφαλής του οπτικού νεύρου, της κοίλανσης αυτού και να μετρήσει το πάχος της στιβάδας των νευρικών ινών. Η στάθμιση όλων των παραγόντων θα οδηγήσει στην έναρξη ή όχι της θεραπείας του γλαυκώματος.
Οι μέθοδοι θεραπείας του γλαυκώματος περιλαμβάνουν:
Φαρμακευτική αγωγή: Τα φάρμακα αποτελούν την πιο κοινή και πρώιμη θεραπευτική αντιμετώπιση του γλαυκώματος. Είναι σε σταγόνες ή χάπια. Ορισμένα μειώνουν τη παραγωγή υγρών του οφθαλμού, ενώ άλλα μειώνουν την πίεση επιβοηθώντας την αποχέτευση υγρού από το μάτι. Τα αντιγλαυκωματικά φάρμακα μπορεί να λαμβάνονται πολλές φορές την ημέρα χωρίς να προκαλούν στους περισσότερους προβλήματα. Μερικά όμως από αυτά είναι δυνατόν να προκαλέσουν κεφαλαλγίες ή άλλες παρενέργειες. Οι σταγόνες μπορεί να προκαλέσουν αίσθημα νυγμών, κάψιμο ή και ερυθρότητα του ματιού. Μπορείτε να ζητήσετε από τον οφθαλμίατρό σας να σας δείξει τον τρόπο εφαρμογής των σταγόνων, ενώ πρέπει να τον ενημερώσετε και για φάρμακα που λαμβάνατε πριν την έναρξη της αντιγλαυκωματικής αγωγής. Υπάρχουν πολλά φάρμακα για το γλαύκωμα. Αν έχετε κάποιο πρόβλημα με ένα από αυτά να το αναφέρετε στο γιατρό σας ώστε ή να τροποποιήσει την δόση ή να αλλάξει το φάρμακο. Είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζετε ότι πρέπει να βάζετε τις σταγόνες ή να παίρνετε τα χάπια για μεγάλο χρονικό διάστημα – όσο χρειάζεται για να ελέγχεται η πίεσή σας-, διότι δυστυχώς πολλοί ξεχνούν ή και διακόπτουν τη θεραπεία επειδή το γλαύκωμα συχνά δεν παρουσιάζει συμπτώματα.
Χειρουργική με Laser (ή τραμπεκουλοπλαστική με laser): Η χειρουργική με Laser βοηθά στην αποχέτευση του υγρού από το μάτι. Αν και ο γιατρός μπορεί να συστήσει Laser από την πρώτη στιγμή, συνήθως αυτό εφαρμόζεται αφού δοκιμαστεί η φαρμακευτική αγωγή. Πολλές φορές μπορεί να απαιτηθεί η λήψη φαρμάκων ακόμη και μετά την εφαρμογή του Laser. Η θεραπεία εφαρμόζεται στο ιατρείο αφού ενστάξουν στο μάτι αναισθητικές σταγόνες. Με το Laser δημιουργείται στη γωνία του ματιού μεγαλύτερο άνοιγμα των οπών αποχέτευσης. Με το άνοιγμα αυτό των οπών η αποχέτευση βελτιώνεται σημαντικά. Μετά τη θεραπεία με Laser, ο ιατρός θα ελέγξει τη πίεση και είναι πιθανόν να σας συστήσει σταγόνες αν το μάτι σας πονά ή αν υπάρχει οίδημα. Οι τακτικές μετέπειτα επισκέψεις στον ιατρό είναι απαραίτητες προκειμένου να ελέγχεται η πίεση του ματιού σας.

 

Αν η θεραπεία με Laser έχει εφαρμοσθεί σε όλο το αποχετευτικό σύστημα, τότε επανάληψη του Laser είναι ανώφελη. Από μελέτες έχει αποδειχθεί πως το Laser είναι αποτελεσματικό για να μειώνει την πίεση αλλά δυστυχώς σε ένα ποσοστό 50% περίπου, η πίεση αυξάνει και πάλι μετά την παρέλευση μίας διετίας περίπου.
Καθιερωμένη Χειρουργική αντιμετώπιση: Ο σκοπός της εγχείρησης είναι να δημιουργηθεί μία οπή για την αποχέτευση του ενδοφθαλμίου υγρού. Αν και μπορεί να γίνει οποτεδήποτε, συνήθως εφαρμόζεται όταν αποτύχει η φαρμακευτική και η αγωγή με Laser. Για αρκετό διάστημα μετά την εγχείρηση θα πρέπει να ενστάζονται σταγόνες προκειμένου να αντιμετωπιστεί ο κίνδυνος μόλυνσης και oιδήματος. Επίσης είναι απαραίτητες οι τακτικές επισκέψεις στον οφθαλμίατρο, πράγμα που είναι μεγάλης σημασίας ιδίως τις πρώτες εβδομάδες μετά την εγχείρηση.

 

Σε ορισμένους ασθενείς η χειρουργική επέμβαση είναι αποτελεσματική και σε ποσοστό 80-90% η πίεση μειώνεται. Αν όμως το άνοιγμα κλείσει και πάλι, τότε μπορεί να χρειαστεί και δεύτερη επέμβαση.
Θα πρέπει να έχετε υπόψη σας ότι η εγχείρηση του γλαυκώματος μπορεί μόνο να περισώσει την όραση που έχει απομείνει και όχι να τη βελτιώσει ενώ ακόμη υπάρχει η πιθανότητα αυτή να μειωθεί και κάτω από το επίπεδο που ήταν προ της εγχείρησης.
Θυμηθείτε: Εάν γνωρίζετε ότι έχετε γλαύκωμα, είστε ένα βήμα μπροστά από χιλιάδες ανθρώπους οι οποίοι το αγνοούν. Θα χαρούμε να συνεργαστούμε μαζί σας προκειμένου να φροντίσουμε για την προστασία της όρασής σας τα επόμενα χρόνια. Ως γλαυκωματικός ασθενής η σχέση σας με τον οφθαλμίατρό σας θα είναι ιδιαίτερη αφού την χαρακτηρίζουν οι συχνές σας επισκέψεις σε εμάς. Συγκεκριμένα, θα χρειασθεί να μας επισκέπτεσθε: κάθε εβδομάδα ή κάθε μήνα έως ότου τεθεί υπό έλεγχο η πίεση του ματιού σας και κατόπιν αρκετές φορές τον χρόνο για τα καθιερωμένα τσεκ-απ ακόμα και αν η πίεση του ματιού σας είναι σε ασφαλές επίπεδο.

 

Μέσα από αυτή την στενή σχέση συνεργασίας μεταξύ ασθενούς και γιατρού, θα θέλαμε να σας τονίσουμε:
•   Να θυμάστε να παίρνετε τα φάρμακά σας τακτικά. Βάλτε μέσα στην καθημερινή σας ρουτίνα και την φαρμακευτική σας αγωγή.
•   Να γνωρίζετε καλά το όνομα και την δόση από κάθε φάρμακο που παίρνετε.
•   Βεβαιωθείτε ότι και οι γιατροί άλλων ειδικοτήτων που πιθανόν σας φροντίζουν, γνωρίζουν ότι έχετε γλαύκωμα και γνωρίζουν τα φάρμακα που παίρνετε για την θεραπεία του.
•   Δίνετε προσοχή στο πως αισθάνεστε τα μάτια σας και αναφέρατε κάθε ασυνήθιστη αλλαγή που θα παρατηρήσετε στον οφθαλμίατρό σας.
•   Προγραμματίστε έγκαιρα τα καθιερωμένα τσεκ-απ σας.
•   Φροντίζετε τα μάτια σας. Κρατήστε τα καθαρά. Εάν είστε γυναίκα προσέχετε τα καλλυντικά σας, χρησιμοποιώντας ίσως μη αλλεργικά προϊόντα. Μη τρίβετε τα μάτια σας και εάν έχετε χειρουργηθεί είναι καλό να φοράτε γυαλιά όταν κολυμπάτε, παίζετε τέννις ή άλλα σπορ που απαιτούν προσοχή στα μάτια.
•   Φροντίζετε το υπόλοιπο σώμα σας. Το να διατηρείτε το σώμα σας σε καλή φυσική κατάσταση είναι το ίδιο σημαντικό με την φροντίδα των ματιών σας.
•   Προσέχετε την δίαιτα και την διατροφή σας, γυμνάζεσθε τακτικά-συμβουλευτείτε τον γιατρό σας για το πρόγραμμα γυμναστικής-, αποφεύγετε το κάπνισμα και την υπερβολική κατανάλωση καφέ, μην πίνετε μεγάλες ποσότητες αλκοόλ, μειώστε το αλάτι στο φαγητό σας και διατηρείτε το βάρος σας σε φυσιολογικό επίπεδο. Τέλος, προσπαθήστε να μειώσετε το άγχος στη ζωή σας και βρείτε χρόνο για ξεκούραση και διασκέδαση.